కార్తీక మాసం తెలుగు సంవత్సరంలో ఎనిమిదవ నెల. శరదృతువులో రెండవ మాసం. ఈ మాసంలోని పౌర్ణమి నాడు చంద్రుడు కృతిక నక్షత్రము దగ్గరిలో ఉంటే కార్తీక మాసం అంటారు. దీపావళి మరుసటి రోజైన పాడ్యమి నుండి కార్తీక మాసం ప్రారంభమగును.
కార్తీక మసానికి కొన్ని నియమాలు ఉన్నాయని పండితులు చెపుతారు. కార్తీక స్నానము, శివాలయ దర్శనము, అభిషేకం, దీపారదన, దీపదానం, ఉపవాసం, శివపురాణం చదువుట లేద వినుట. “ఓం నామ: శివాయ” పంచాక్షరీ మంత్ర పారాయణం చేయుటవలన పరమశివుని అనుగ్రహం కలుగునని శివపురాణం చెపుతుంది.
కార్తీక మాసంలో ఉభయ పక్షాలలో అనేక వ్రతాలు చేస్తారు. అయ్యప్ప దీక్ష ఈ నెలలో ప్రారంభమై మకర సంక్రాంతి వరకు కొనసాగుతుంది. పూర్ణచంద్రుడు ఏ నక్షత్రంలో ఉంటాడో ఆ నక్షత్రం పేరు ఆ మాసానికి వస్తుంది. కృత్తికా నక్షత్రంలో పూర్ణచంద్రుడు సంచరించటం వలన ఈ మాసానికి కార్తీక మాసమని పేరు. ఈ మాసంలో దేశం నలుమూలల్లో ఉన్న శివాలయాల్లో రుద్రాభిషేకాలు, లక్ష బిల్వార్చనలు, రుద్రపూజలు విశేషంగా జరుపుతారు. విశేషార్చనలు జరిపే భక్తులకు సదాశివుడు ప్రసన్నుడై వారి అభీష్టాలు తీరుస్తాడని ప్రతీతి. అందుకే ఆ స్వామికి ‘అశుతోషుడు అని పేరు వచ్చింది.
అభిషేక ప్రియుడైన శివుడికి అలంకారాలతో, రాజోపరాచాలతో, నైవేద్యాలతో పనిలేదు. భక్తితో శివుడిని ధ్యానిస్తూ అభిషేకం చేస్తే ఆ దేవదేవుడు ప్రీతి చెందుతాడు. శివాభిషేకం అన్ని దోషాలను పోగొట్టి సకల శుభాలను కలుగచేస్తుంది. కార్తీకంలో శివార్చన చేసిన వారికి గ్రహదోషాలు, ఈతిబాధలు ఉండవు. శివునికి శ్రీవృక్ష పత్రములతో (బిల్వదళములు) పూజిస్తే స్వర్గలోకంలో లక్ష సంవత్సరాలు జీవించవచ్చునంటారు. పరమేశ్వరుడు ఎడమభాగాన పార్వతి, కుడి భాగాన పరమేశ్వర రూపంతో అర్ధనారీశ్వరుడిగా దర్శనమిచ్చే సమయాన్ని ప్రదోషకాలమంటారు. ప్రదోషకాలంలో శివారాధన, శివదర్శనం చేసుకుంటే శివుని అనుగ్రహనికి పాత్రులవుతారు.
శివాలయాలలో ప్రార్థన, లింగార్చన, మహాలింగార్చన, సహస్ర లింగార్చన ఉత్తమోత్తమైన అర్చన. ఈ మాసంలో తులసి దళాలతో శ్రీమహావిష్ణువును పూజిస్తే ముక్తిదాయకం అని శాస్త్రం చెపుతున్నది. ఈ మాసంలో విష్ణువు దామోదర నామంతో పిలువబడతాడు. ‘కార్తీక దామోదర ప్రీత్యర్థం అని ఈ మాసాన వ్రత దీక్ష ఆచరించాలి. సత్యనారాయణ స్వామి వ్రతం, విష్ణు సహస్రనామ పారాయణ, రుద్రాభిషేకాలు చేయడం శ్రేష్టం. శివానుగ్రహానికి, విష్ణువు అనుగ్రహానికి ఈ మాసం ఉత్కృష్టమైంది. కార్తీకమాసంలో ఏ మంత్ర దీక్ష చేసినా మంచి ఫలితాలనిస్తుంది.
కార్తీకమాసంలో దశమి, ఏకాదశి, ద్వాదశి తిథులలో శ్రీమహావిష్ణువును తులసిదళాలతోటీ, కమలాలతోటి పూజిస్తే జీవించినన్నాళ్లూ ధనానికి లోటు లేకుండా ఉండి , సమస్త సౌఖ్యాలు కలగటంతోపాటు అంత్యమున జన్మరాహిత్యం కలుగుతుందట. అదేవిధంగా ఆరుద్ర నక్షత్రం రోజున, మాసశివరాత్రినాడు, సోమవారం నాడు, కార్తీక పున్నమి నాడూ రుద్రాభిషేకం చేసి , బిల్వదళాలతోనూ, రుద్రాక్షలతోనూ పూజించిన వారికి అనంతమైన సౌఖ్యాలతోబాటు అంత్యమున శివసాయుజ్యం పొందుతారని కార్తీక పురాణం చెబుతోంది.
కార్తీక దీపం (కార్తీక దీపం): ఈ పండుగ కార్తీక మాసంలో అత్యంత ముఖ్యమైనది మరియు విస్తృతంగా జరుపుకుంటారు. ఇది సాధారణంగా కార్తీక మాసంలో పౌర్ణమి రోజున వస్తుంది. ఇది గృహాలు, దేవాలయాలు మరియు ఇతర పవిత్ర స్థలాలలో మరియు చుట్టుపక్కల నూనె దీపాలు లేదా దీపాలను వెలిగించడం. ఈ దీపాలను వెలిగించడం చీకటిపై కాంతి యొక్క విజయాన్ని సూచిస్తుంది మరియు అనంతమైన జ్వాలగా కనిపించే శివుడు మరియు విష్ణువు యొక్క పురాణంతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది.
తులసి వివాహం: విష్ణువుతో పవిత్రమైన తులసి (పవిత్ర తులసి) మొక్క యొక్క ఆచార వివాహం ఈ నెలలో జరుగుతుంది, సాధారణంగా ఏకాదశి రోజున.
కార్తీక పౌర్ణమి: కార్తీక మాసంలోని పౌర్ణమిని పురస్కరించుకుని ఆలయాలు మరియు ఇళ్లలో ప్రత్యేక పూజలు మరియు ప్రార్థనలతో జరుపుకుంటారు. భక్తులు పవిత్ర నదులు లేదా నీటి వనరులలో పుణ్య స్నానాలు చేసి పూజలు చేస్తారు.
కార్తీక సోమవరం: కార్తీక మాసంలోని సోమవారాలకు ప్రత్యేకించి శివభక్తులకు విశిష్టత ఉంది. వారు ఈ రోజుల్లో ఉపవాసం మరియు శివునికి ప్రార్థనలు చేస్తారు.
అయ్యప్ప మండల పూజ: ఇది కార్తీక మాసంలో ప్రారంభమయ్యే 41 రోజుల కాలం మరియు మండల పూజ రోజున ముగుస్తుంది, దీనిని కేరళలోని శబరిమల ఆలయంలో జరుపుకుంటారు. భగవాన్ అయ్యప్ప భక్తులు ఈ కాలంలో కఠినమైన ఉపవాసాలను పాటిస్తారు మరియు నిర్దిష్ట ఆచారాలను పాటిస్తారు.
సుబ్రహ్మణ్య షష్టి వ్రతం: ఇది సుబ్రహ్మణ్యుడు లేదా మురుగన్కు అంకితం చేయబడిన ఆరు రోజుల ఉపవాసం మరియు ప్రార్థన ఆచారం. భక్తులు ఉపవాసం, ప్రత్యేక ప్రార్థనలు మరియు దేవాలయాల సందర్శనలతో సహా వివిధ ఆచారాలను నిర్వహిస్తారు.