బుధుడు స్వభావరీత్యా శుభుడు, తత్వము భూతత్వం, గ్రహ స్వభావం, ఒంటరిగాపాపి శుభగ్రహములతో చేరిన శుభుడు. జీవులు పక్షులు, గ్రహ స్థానం క్రీడాస్థలాలు, జలతత్వం జలభాగం, ఆత్మాధికారం వాక్కు, పాలనా శక్తి రాకుమారుడు, గ్రహపీడ బంధువుల వలన బాధలు, గ్రహ వర్గం శని, గృహంలో భాగములు పఠనా మందిరం, దిక్బలం తూర్పు, నివాస ప్రదేశములు జనావాసాలు, చెట్లు ఫలములు లేని చెట్లు, పండ్లు సీమ చింత, ధాన్యం పెసలు, పక్షులు చిలుక, గబ్బిలం, జంతువులు మేక గొర్రె, ఇతర వస్తువులు నగలు, మిశ్ర లోహములు. వస్త్రం తడి వస్త్రం, దేవ వ్ర్గం శైవ, గ్రహ వేదం అధ్ర్వణ వేదం, గ్రహ గోత్య్రం ఆత్రేయ, అర్ధశుభుడు, అవతారం బుద్ధావతారం, గ్రహవర్ణం తాళపత్ర వర్ణం, వారం బుధవారం, మన స్థితి సాత్వికం, బలంగా ఉంటే వాక్చాతుర్యం బుద్ధి జ్ఞానం, ఋషి నారాయణుడు.
బుధుని రూపురేఖలు
బుధుడు దుర్వాదళ దేహకాంటి కలిగిన వాడు. నాలుగు భుజములు కలిగి పీత వస్త్రములను ధరించి పసుపు పచ్చని మాలా ధారణ చేసి గద, కత్తి, డాలు ఆయుధములను చేత పట్టి ఉంటాడు. బుధుడు సింహమును అధిరోహించి ఉంటాడు.
బుధుని పూజించు విధానం
బుధుడిని పూజించుటకు బంగారు ప్రతిమను చేయాలి. పాలతో కలిపిన అన్నాన్ని నైవేద్యంగా పెట్టాలి. అధిదేవత విష్ణువు, అధిష్టాన దేవత దుర్గ. ప్రసాదము పులిహోర, వడపప్పు, దోషనివారణకు దానం చేయవలసిన లోహం బంగారం. బుధుడికి శ్రావణ్ శుక్ల పంచమి, వైశాఖ పూర్ణిమ, ఆచరించ వలసిన వ్రతం సత్యనారాయణ వ్రతం, పారాయణ చేయవలసిన గ్రంథం దేవీ భాగవతం, పారాయణ చేయవలసిన బుధగ్రహ అష్టోత్తర శతనామావళి, విష్ణు సహస్ర నామం, ధరించవలసిన మాల తులసి మాల, తీసుకోవలసిన దీక్ష గోవింద దీక్ష, ధరించ వలసిన రుద్రాక్ష చతుర్ముఖ రుద్రాక్ష, దర్శించ వలసిన ఆలయాలు విష్ణాలయం దుర్గాలయం, పూజ దుర్గా పూజ, దానం చేయవలసిన వాస్థువులు పెసలు ఆకు పచ్చని వస్త్రాలు, ఆసనం బానాకారం, గ్రహ శాంతికి చేయ వలసిన జపం పది హేడు వేలు, హోమముకు వాడవలసిన సమిధ ఉత్తరేణి.
బుధ గ్రహ జపం
ఆవాహనము:
అస్య శ్రీబుధగ్రహ మహా మంత్రస్య! కాశ్యప ఋషిః
బుధగ్రహోదేవతా త్రిష్టుప్ ఛందః బుధగ్రహ మాల మంత్ర జపం కరిష్యే!!
కరన్యాసము:
ఓం ఉద్భుద్యస్వాగ్నే ప్రతిజాగృహే – అంగుష్టాభ్యం నమః
ఓం త్వమిష్టపూర్తీ – తర్జనీభ్యాం నమః ఓం సగ్ నృజేధాంమయం చ –
మధ్యమాభ్యాం నమః ఓం అస్మిస్నదస్తే ఆవాః – అనామికాభ్యాం నమః
ఓం జయమానశ్చ సీదతి – కరతల కరపృష్టాభ్యాం నమః
అంగన్యాసము:
ఓం ఉద్భుద్యస్వాగ్నే ప్రతిజాగృహే – హృదయాయ నమః
ఓం త్వమిష్టపూర్తీ – శిరసే స్వాహా ఓం సగ్ నృజేధాంమయంచ – శిఖాయైవషట్ ఓం అస్మిస్నదస్తే ఆవాః – కవచాయహుం ఓం అద్భుతరాశ్మీన్ విశ్వదేవా – నేత్రత్రయా వౌషట్ ఓం జయమానశ్చ సీదతి – అస్త్రాయఫట్ ఓం భూర్వవస్సువరోమితి దిగ్భందః ఆదిదేవతా: ఇదం విష్ణుర్వి చక్రమే త్రేధానిదధే పదం! సమూఢ మస్యపాగ్ సురే!!
ప్రత్యథి దేవతా: సహస్ర శీర్షః పురుషః! సహస్తాక్ష సహస్ర పాత్!
నభూమిం విశ్వతో వృత్యా! అత్యతిష్ట దశాంగులమ్!!
వేద మంత్రము: అద్భుద్య స్వాగ్నే ప్రతి జాగృహ్యే! సామిష్టా పూర్తేనగ్ సృజేధామయంచ పునః కృణ్వగ్ స్త్వాపితరం యువాన మన్వాతాగ్!
సీత్వయితంతు మేతం!! బుధ కవచ స్తోత్రము పీతాంబర ధరః పాతు! పీతమాల్యానులేపనః! బుధః పాతు శిరోదేశం సౌమ్యః పాతు ఛ ఫాలకం!!
నేత్రే జ్ఞానమయః పాతు! శ్రుతీ పాతు!విభూద్భవః! ఘ్రాణం గంధ ధరః పాతు! భుజౌపుస్తక భూషితః! మద్యం పాతు సురారాద్యః! పాతునాభిం ఖగేశ్వరః! కటిం కాలాత్మజః పాతు! ఊరు: పాతు సురేశ్వరః! జానునీ రోహిణి నూను:! పాతు జంఘే ఫలప్రదః! పాదౌ బాణాసనః పాతు:! సౌమ్యౌఖిల వాపు:! ఫలశ్రుతి: ఏపోప్ కవచః పుణ్యం సర్వోపద్రవ శాంతిదః! సర్వరోగ ప్రశమనః సర్వదుఖ నివారకః! ఆయురారోగ్య శుభదః! పుత్రాపౌత్ర ప్రవర్తన:! యః పఠేత్కావచం దివ్యం శృణుయద్వా సమాహితః! సర్వాన్ కామా స్మవాప్నోతి! దీరఘమాయుశ్చ విందతి!!
బుధ మంగళాష్టకం సౌమ్యః పీత ఉదజ్ముఖ స్సమిదపామార్గోత్రి గోత్రోద్భవో: బాణేశాన దశస్సుహృద్ర విసితౌ వైరీం దురన్యే సమాః! కన్యాయుగ్మ పతిర్ధశాష్టక చతుష్టణ్ణేత్రగ శ్యోభానః! విష్ణుర్వ్టైభగదైవతో మగధవః కుర్యాత్సదా మంగళమ్!!
బుధాస్తోత్తర శతనామావళి:
ఓం బుధాయ నమః
ఓం బుధార్చితాయ నమః
ఓం సౌమ్యాయ నమః
ఓం సౌమ్యచిత్తాయ నమః
ఓం శుభప్రదాయ నమః
ఓం దృఢవ్రతాయ నమః
ఓం దృఢఫలాయ నమః
ఓం శ్రుతిజాల ప్రబోధకాయ నమః
ఓం సత్యవాసాయ నమః
ఓం శ్రేయసాంపతయే నమః
ఓం అవ్యయాయ నమః
ఓం సోమజాయ నమః
ఓం సుఖదాయ నమః
ఓం శ్రీమతే నమః
ఓం సోమవంశప్రదీపకాయ నమః
ఓం వేదవిదే నమః
ఓం వేదతత్త్వజ్ఞాయ నమః
ఓం వేదాంతజ్ఞాన భాస్వరాయ నమః
ఓం విద్యావిచక్షణ విభవే నమః
ఓం విద్వత్ప్రీతికరాయ నమః
ఓం బుధాయ నమః
ఓం విశ్వనుకూలసంచారినే నమః
ఓం విశేష వినయాన్వితాయ నమః
ఓం వివిధాగమసారజ్ఞానాయ నమః
ఓం వీర్యవతే నమః
ఓం విగతజ్వరాయ నమః
ఓం త్రివర్గ ఫలదాయ నమః
ఓం అనంతాయ నమః
ఓం త్రిదశాదిపూజితాయ నమః
ఓం బుద్ధిమతే నమః
ఓం బహుశాస్త్రజ్ఞాయ నమః
ఓం బలినే నమః
ఓం బంధవిమోచకాయ నమః
ఓం వక్రాతివక్రగమనాయ నమః
ఓం వాసవాయ నమః
ఓం వసుధాధిపాయ నమః
ఓం ప్రసాదవదనాయ నమః
ఓం వంద్యాయ నమః
ఓం వరేణ్యాయ నమః
ఓం వాగ్విలక్షణాయ నమః
ఓం సత్యవతే నమః
ఓం సత్యసంకల్పాయ నమః
ఓం సత్యబంధవే నమః
ఓం సదాదరాయ నమః
ఓం సర్వరోగ ప్రశమనాయ నమః
ఓం సర్వమృత్యునివారకాయ నమః
ఓం వాణిజ్యనిపుణాయ నమః
ఓం వశ్యాయ నమః
ఓం వాతాంగినే నమః
ఓం వాతరోగహృతే నమః
ఓం స్థూలాయ నమః
ఓం స్థిరగుణాధ్యక్షాయ నమః
ఓం అప్రకాశాయ నమః
ఓం ప్రకాశాత్మనే నమః
ఓం ఘనాయ నమః
ఓం గగనభూషణాయ నమః
ఓం విధిస్తుత్యాయ నమః
ఓం విశాలాక్షాయ నమః
ఓం విద్వజ్ఞనమనోహరాయ నమః
ఓం చారుశీలాయ నమః
ఓం స్వప్రకాశాయ నమః
ఓం చపలాయ నమః
ఓం చలితేంద్రియాయ నమః
ఓం ఉదజ్ముఖాయ నమః
ఓం మఖాసక్తాయ నమః
ఓం మగధాధిపతయే నమః
ఓం హరయే నమః
ఓం సౌమ్యవత్సర సంజితాయ నమః
ఓం సోమప్రియకరాయ నమః
ఓం సుఖినే నమః
ఓం సింహాధిరూధాయ నమః
ఓం సర్వజ్ఞాయ నమః
ఓం శిఖపర్ణాయ నమః
ఓం శివంకరాయ నమః
ఓం పీతాంబరాయ నమః
ఓం పీతవపుషే నమః
ఓం పీతచ్ఛత్రద్వాజాంచితాయ నమః
ఓం ఖడ్గచర్మధరాయ నమః
ఓం కార్యకర్త్రే నమః
ఓం కలుషహారాకయ నమః
ఓం ఆత్రేయ గోత్రజాయ నమః
ఓం అత్యస్తవినయాయ నమః
ఓం విశ్వపావనాయ నమః
ఓం చాంపేయ పుష్పసంకాశాయ నమః
ఓం చారణాయ నమః
ఓం చారుభూషణాయ నమః
ఓం వీతరాగాయ నమః
ఓం వీరభాయాయ నమః
ఓం విశుద్ధకనక ప్రభాయ నమః
ఓం బంధుప్రియాయ నమః
ఓం బంధముక్తాయ నమః
ఓం బాణమండల సంశ్రితాయ నమః
ఓం తర్కశాస్త్ర విశారదాయ నమః
ఓం ప్రశాంతాయ నమః
ఓం ప్రీతిసంయుక్తాయ నమః
ఓం ప్రియకృతే నమః
ఓం ప్రియభాషణాయ నమః
ఓం మేధావినే నమః
ఓం మాధవాసక్తాయ నమః
ఓం మిథునాధిపతయే నమః
ఓం సుధీయే నమః
ఓం కన్యారాశి ప్రియాయ నమః
ఓం కామప్రదాయ నమః
ఓం ఘనఫలాశ్రయాయ నమః
ఓం బుధగ్రహాయ నమః
ఇతి బుధ గ్రహ స్తోత్రం సంపూర్ణం||
అస్యశ్రీ బుధ స్తోత్ర మహామంత్రస్య వసిష్ట ఋషిః త్రిష్ణుప్భంద: శ్రీ బుధో దేవతా బుధగ్రహ ప్రసాద సిద్ద్యర్దే జపే వినియోగః భా మిత్యాది షడంగన్యాసః భూర్బువస్సురోమితి దిగ్భంధః
ధ్యానమ్
బుధశ్చతుర్భిర్వరదాభయాసిగదా వహంతం వరదం ప్రశాంతమ్, పీతప్రభం చంద్రసుతం సురాధ్యం సింహేనిషణ్ణం బుధమాశ్రయామి. పీతాంబరం: పీరవపు: కిరీటీ ఛ చతుర్భుజ:
పీతధ్వజపతాకీ ఛ రోహిణీ గర్భసంభవః ఈశాన్యాధిషుదేశేషు బాణాసన ఉదాబ్ముఖః నాథో మగధదేశస్య మంత్రో మంత్రారథతత్త్వవితే. సుఖాసనః కర్ణికారో హైత్రశ్చాత్రే య గోత్రవాన్, భరద్వాజ ఋషి ప్రఖ్యైర్జ్యోతిర్మండలమండితః అడిపత్యదిదేవాభ్యామన్మతో గ్ర్రహమండలే, ప్రవిష్టస్సూక్ష్మ రూపేణ సమస్తవరదస్సుఖీ. సదా ప్రదక్షిణం మేరో: కుర్వాణః సంప్రాప్త సుఫలప్రదః కన్యాయా మిథునస్యాపి రాశేరథిపతిర్ధ్వయో:
ముద్గదాన్యప్రదో నిత్యం మార్త్యా మర్త్యసురార్చితః యస్తు సౌమ్యేన మనసా స్వమాత్మనం ప్రపూజయేత్, తస్య వశ్యో భవేన్నిత్యం సౌమ్యనామధరో బుధః బుధస్తోత్రమిదం గమ్యం వసిష్టోనోదితం పురా, దిలీపాయ ఛ భక్తాయ యాచమానాయ భూభ్రుతే. యః పఠేదేకవారం వా సర్వాష్టమవాప్నుయాత్, స్తోత్రరాజమిదం పుణ్యం గుహ్యాద్గుహ్యతమం మహాత్.
ఏకవారం ద్వివారం వా త్రివారం యః పఠేన్నరః తస్యాపస్మారకుష్టాదివ్యాధిబాధా స విద్యతే. సర్వగ్రహకృతాపీడా పఠితే స్మిన్న విద్యతే, కృత్రి మౌషధదుర్మంత్రం క్రుత్రిమాదివిశాచరై: యదృద్భయం భవేత్తత్ర పఠితే స్మిన్ నవిద్యతే, ప్రతీమ యా ఛ స్వర్నేణ లీఖీతా తు భుజాష్టకా. మఉద్గదాన్యోపరి స్వప్తపీతవస్త్రాన్వితే ఘటే, విన్యస్య విధినా సమ్యక్ మాసమేకం నిరంతరమ్. యే పూజయంతి తే యాంతి దీర్ఘమాయు: ప్రజాధనమ్, ఆరోగ్యం భాస్మగుల్యాదిసర్వవ్యాధి వినాశనమ్. యం యం కామయత్ సమ్యక్ తత్తదాపొస త్యసంశయః ఇతి శ్రీస్కాందే పురాణే బుధస్తోత్రం సంపూర్ణమ్